Παχυσαρκία - Έλεγχος Βάρους

Η εκτίμηση της παχυσαρκίας βασίζεται στον Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI):
- 25–29.9 kg/m² → υπέρβαρο
- ≥30 kg/m² → παχυσαρκία (βαθμού 1: 30–34.9, βαθμού 2: 35–39.9, βαθμού 3: ≥40).

Επιπλέον, η περίμετρος μέσης (>88 cm για γυναίκες και >102 cm για άνδρες) και ο λόγος μέσης προς ύψος (>0.5) χρησιμοποιούνται για αξιολόγηση κοιλιακής παχυσαρκίας, που σχετίζεται περισσότερο με καρδιομεταβολικό κίνδυνο. Η αξιολόγηση πρέπει να περιλαμβάνει και έλεγχο για συννοσηρότητες (αρτηριακή πίεση, λιπίδια, γλυκόζη, ηπατικά ένζυμα, υπνική άπνοια κ.λπ.).

Η πρώτη γραμμή παρέμβασης περιλαμβάνει τροποποίηση της διατροφής, της σωματικής δραστηριότητας και της συμπεριφοράς:
- Μείωση θερμιδικής πρόσληψης κατά 500–750 kcal/ημέρα.
- Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, φτωχή σε κορεσμένα λιπαρά και σάκχαρα.
- Άσκηση μέτριας έντασης ≥150 λεπτά/εβδομάδα.
- Συστηματική παρακολούθηση και υποστήριξη από διεπιστημονική ομάδα.

Η απώλεια βάρους ≥5–10% σχετίζεται με κλινικά σημαντικά οφέλη, όπως μείωση αρτηριακής πίεσης, βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ και γλυκαιμικού ελέγχου.

Όταν η αλλαγή τρόπου ζωής δεν επαρκεί, ενδείκνυνται φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Η θεραπεία ξεκινά σε άτομα με BMI ≥30 kg/m² ή ≥27 kg/m² με επιπλοκές. Η επιλογή εξατομικεύεται ανάλογα με τις συνοδές παθήσεις, τις αντενδείξεις και τον επιθυμητό στόχο απώλειας βάρους.

Η μετφορμίνη είναι το πρώτο φάρμακο για διαβήτη τύπου 2, αλλά χρησιμοποιείται και σε άτομα με προδιαβήτη, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και ινσουλινοαντίσταση. Η δράση της βασίζεται στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και στη μείωση της ηπατικής γλυκονεογένεσης. Παρέχει μέτρια μείωση βάρους (~2–3 kg) και δεν προκαλεί υπογλυκαιμία. Λόγω του προφίλ ασφάλειας και της χαμηλής τιμής της, χρησιμοποιείται ευρέως ως πρώτη επιλογή σε άτομα με συνυπάρχοντα μεταβολικά προβλήματα.

Τα GLP-1 ανάλογα, όπως η λιραγλουτίδη και η σεμαγλουτίδη, είναι ενέσιμα φάρμακα που μιμούνται τη δράση της ενδογενούς ορμόνης GLP-1. Μειώνουν την όρεξη, επιβραδύνουν την γαστρική κένωση και συμβάλλουν στην απώλεια βάρους και στη ρύθμιση της γλυκόζης.

- **Λιραγλουτίδη (3 mg/ημέρα)**: κατάλληλη για χρήση στην παχυσαρκία (χωρίς διαβήτη).
- **Σεμαγλουτίδη (2.4 mg/εβδομάδα)**: προσφέρει σημαντική απώλεια βάρους (έως 15% σε 12 μήνες σύμφωνα με μελέτες STEP).

Τα GLP-1 ανάλογα έχουν ευνοϊκό προφίλ ασφαλείας, με κύριες παρενέργειες τις γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, έμετος), οι οποίες μειώνονται με σταδιακή τιτλοποίηση.

Η τιρζεπατίδη (tirzepatide), εμπορικά γνωστή ως Mounjaro, είναι ένα νέο ενέσιμο φάρμακο που συνδυάζει διπλή δράση αναλόγου GLP-1 και GIP. Έχει λάβει έγκριση για τον διαβήτη τύπου 2 και παρουσιάζει εξαιρετικά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους, ακόμα και σε μη διαβητικούς ασθενείς. Στις κλινικές μελέτες SURMOUNT, η απώλεια βάρους άγγιξε το 20% του σωματικού βάρους κατά μέσο όρο με υψηλότερες δόσεις (15 mg/εβδομάδα).

Η δράση της βασίζεται στη μείωση της όρεξης, την καθυστέρηση γαστρικής κένωσης και την ενίσχυση της ινσουλινοευαισθησίας. Οι κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι γαστρεντερικές και παρόμοιες με αυτές των GLP-1 αναλόγων. Η τιρζεπατίδη προσφέρει ελπιδοφόρα δεδομένα για τη διαχείριση της παχυσαρκίας και βρίσκεται υπό διερεύνηση για επίσημη ένδειξη ως θεραπεία κατά της παχυσαρκίας χωρίς διαβήτη.

Η βαριατρική χειρουργική προτείνεται για άτομα με σοβαρή παχυσαρκία (BMI ≥40 ή ≥35 με συνοδές παθήσεις) που δεν ανταποκρίνονται σε συντηρητική θεραπεία. Επιλογές περιλαμβάνουν τη γαστρική παράκαμψη (Roux-en-Y), τη γαστρική πτύχωση και τη sleeve gastrectomy. Τα οφέλη περιλαμβάνουν σημαντική απώλεια βάρους, ύφεση του διαβήτη τύπου 2, βελτίωση λιπιδίων και μείωση της θνησιμότητας.

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι μακροχρόνια. Απαιτεί συχνή αξιολόγηση του βάρους, της σύστασης σώματος, της περιμέτρου μέσης και των μεταβολικών παραμέτρων. Πρέπει να ενσωματώνεται σε ευρύτερες πολιτικές δημόσιας υγείας με στόχο την πρόληψη, την καταπολέμηση του στιγματισμού και την προσβασιμότητα σε θεραπείες. Η διατήρηση της απώλειας βάρους είναι πρόκληση και χρειάζεται συνεχή υποστήριξη και παρακολούθηση.